Magazine 2012
e<f eor e veYj nDnme le B3w eef k B3e C e e mDe Jr e vB*C$l e^ jH e&
[
e @. e qc ee fL eue sM e Mecee&
R. J. College, Mumbai
De) e fn voer Yee<ee keC er GHeyee se fu eB3eeW ke sC Cee fl e e fJ eo sM eer e fJ eC eveeW keC e B3ee si eoeve :C6
e fn voer Meyo mes ye B4p eYee<ee, Ke C&[ er yee su ee r, ce we fL euee r, jepemLeevee r, DeJeOee r, ye gv o su ee r, C-C
ee rm eie C&{ er Deee fo e fJ ee fY eVe Yee<eeDeeW ke sC mee qc cee fu ele B*He
keC e yee sO e ne sl ee n w~ e fn voer keC er Hee fM B.eceer mee cr ee jepemLeeve ceW Dee jw SkeC He tJ eea mee rc ee e fy enej ceW He C&[ leer nw Deewj jepemLeeve mes ue sk eC j e yf enej lekeC ke sC uee si e
D -e HDje veIcepH s e jeW vpme s W eL Yey e veuB4 <e evr eKo, e,s yCL eDe[g u, mee,cJer jf Jep,JiODe er cYw Hnje r ew eg w s r r
es e er eyr eB f e< s B4 es OeeB3yelYJyQ e unupD ~
1
Dee wj ce we fL eueer lees DeHeves keC es Yee<ee keC nleer nw ke C B3 ee We fk eC , Gveke sC keC e fJ eB3eeW Hej He tj s Yeejle keC es ieJe& n w~ e fn voer keC er e fJ ee fY eVe yee se fu eB3eeW ke sC Cee fl e Deve sk eC
e fJ eo sM eer e fJ eC eveeW keC e OB3eeve DeekeC e f< e &l e n gD ee~ B3eneB [e @. pee @p e& Deye B4e nce, e fC; eB3e &m eve j sJ ej W[ , pe[ yue sj , Sme.yee r[ er B)[e su HeC neve &u e C;eence ye wu ee r, [e @.
C, wm ee rC, e sj er Deee fo ves DeHevee cenC
JeHe tC e& B3ee si eoeve e fk eC B3ee~
1) [e @. peepe& Deye B4e nce e fi eB3eme &v e keC e B3ee si eoeve C6
b
e fn voer keC er yee se fu eB3eeW Hej meyemes Dee fO ekeC Ceecee fC ekeC Dee wj e fJ emle =l e keC eB3e& e fC; eB3eme &v e keC e n w~ Gvne Wv es e fp eme HeCe fl e keC es DeHeveeB3ee, Jen Deepe
2
Yles nJer Ht g eo<s B3e& f kues elr ne<C eCvX 0C f ,s pC ueB3ekH5ke eC-nB3je eHpekf W KeyC ke B3eJs s C ej& ke uev s e es eW
keW eC;n1e W s ceLC
Ceb C c8JLe e& HC 8e t i2e(e uy$ ce ekeb HW ek)eC eC f Cecer Mek W e C l ee Lf b eMu[Seeevoekvf er eC eC,cFs eg vw C,^
C Se e uf CekeC eMe mlecYe j ~n b e nw
C,JeLHDuf ekvC jeis es f & pevC eQ nC e@ e@ b yev ei
e me B3f ve & C;
S C;eecej e fB, eC mlee sc eleer SC[ Jee sk eC eyB3e gu eje rb o tm ejer meved 1885 ceW CekeC ee fM ele b e fy enej Hee rp e WC, dm e ueeFHeC b lee rm ejer 1880C687 F &. ke sC ceOB3e
e fy enej keC er yee se fu eB3eeW GHeyee se fu eB3eeW ke sC JB3eekeC jCeb Hej DeeOeee fj le Lee r~
e @. e fC; eB3eme &v e ves e fy enejer He tJ eea e fn voer Dee wj Hee fM B.eceer e fn voer keC es lee rv e mJele b$ e Yee<eeB3eW ceevee nw peyee fk eC e fn voer Yee<eer GvnW SkeC ner Yee<ee ceeveles
b
[
n Q~ [e @. e fC; eB3eme &v e ke sC meJe x# eCe ke sC HeMB.eeled Yeejlee rB3 e e fn voer e fJ eC eveeW keC e OB3eeve Fme Dee sj ieB3ee Dee wj Gveke sC JB3eekeC je fC eB3e Yee<ee Meem$ee rB3 e Deve gM ee ru eve
Fme e fo Mee ceW n gB3 e s~ [e @. e fC; eB3eme &v e ves 97 Yee<eeDeeW Dee wj yee se fu eB3eeW ke sC 218 C;eecee sH eC e sv e j sk eC e @[ & le wB3 eej keC jJeeB3es leee fk eC OJee fv e keC er Me gC lee yeveer jn s~
2
) [e @. B)[e su HeC neve &u es keC e B3ee si eoeve -
e @. B)[e su HeC neve &u es keC er cenC
JeHe tC e& ke =C e fl e C;eecej Dee @H eC e fo F &m C,ve& e fn voer e fp emeceW He tj yeer Dee wj Yee sp eHe gj er ke C s ieC>ve Dee wj JB3eekeC jCe keC e
f ew lr w B*f s nef Jr = emr emJC eoHvlDeJ~ve kJjemB.HJne ecjB. C $e eGf nj{k#SC
ve kJoes s eji,eC nef jr uC& cg le W er s ecs Hf keyver T,cvr HeuB.C b pg ec r e,eb MHW
e fm e bO ee r, ie gp ejelee r, oe f# eCe ceW cejeC>er Je He tJ e& ceW Ge fC&[ B3ee Dee wj ye bi eeueer Yee<eeB3eW yee su eer peeleer n Q~ Fmeke sC Dee fl ee fj ke C l e DeeHeves Go &t keC es Yeer e fn voer ke C s De bl eie &l e
[
cs Heoekvf r Jme v~C ne DeYea HDe neC t ew e B3f e ~DO eDy JneJenC w me f HeC je f s ke ejr s e lmCe enek He lC e f f eJ Se ls eg
keC es meo wJ e mece =C keC jleer jn si ee r~
ueveel uc[Je eke HYejC eC eg eb nmf k ve eos c ee f r C;eer
3
) [e @. Sue.Hee r. C, wm ee rC, e sj er keC e B3ee si eoeve -
DeHeveer ceele =Y ee<ee mes Yeer Dee fO ekeC jepemLeeveer Yee<ee mes Ce sc e keC jve sJ eeues C, wm ee rC, e sj er DeHeves meHeC ue B3ee si eoeve ke sC e fu eS meo wJ e mcejCee rB3 e jn Wi e s~
e @. me gv ee re fl e ke gC ceej B.eC,peea ke sC MeyoeW ceW - Hee fM B.eceer jepemLeeveer keC e JB3eekeC jCe Mee r< e &k eC GvekeC e e fv eye bO e He gj eveer jepemLeeveer GB.B.eejCe je re fl e, B*He lelJe
[
Dee wj Jeeke C B3 e je re fl e ke sC He tj s e fJ eB.eej ke sC meeLe C, wm ee rC, e sj er keC er Deeuee sB. evee S sm eer cenC
JeHe tC e& nw e fk eC Fmes B3ee fo ceejJee[er leLee Yee<ee lelJe keC er ye ge fv eB3eeo keC ne
peeB3e lees DelB3e ge qk e C l e ve ne si ee r~
C,r B.C e DkJHw r es ekveC muJe s veB3jr C,ls e eDf HCcg e jeFkC DLek& lpC evjeC eg klC;B.nms eb eLb s R eYH eef ve eB3e er s
e Je <C e B3e Yf ek e ecevs <e%ekW e eC Je f ew
ue sK e, ceejJee[er Dee wj ie gp ejeleer ceW b F &b Dee wj Dees keC er JB3eeHekeC OJee fv e Mee r< e &k eC mecyevOeer ue sK e e fu eKekeC j e fn voer keC er GHeyee se fu eB3eeW keC es mece =C lee Ceoeve
(173)
keC e r, meeLe ne r, ye se fu e e fB, eC meve B)e qk e C c eCeer jer Dee wj C-vo jeJe peeFlemeer jes ke sC mecHeeove C eje e f[ bi eue Yee<ee ke sC oes keC eJB3eeW keC es meee fn lB3e peiele ke sC meeceves
jKee~
b
F be f[ B3eve S se fv C,ke C J e sj e rb ceW CekeC ee fM ele b Hee fM B.eceer He gj eveer jepemLeeveer keC e JB3eekeC jCeb DeeHekeC e Cee fm eC ue sK e n w~ Fme ue sK e ke sC ceeOB3ece mes
b
jepemLeevee rb keC e sF & e fJ ee fM eC$ Yee<ee n w~ Dee wj GmekeC e DeHevee meee fn lB3e n w~ B3en Dee fO ekeC e bM e uee si eeW keC es e fJ ee fo le n gD ee~ Fmeke sC Dee fl ee fj ke C l e jeceB.ee fj le
ceeveme, ceneYeejle HejcepB3ee es fl e m$ee ls e, F. pe wv e Jepe &v me Dee @H eC oer mC,e sj er Dee @H eC mee us eecevme pepece WC, Deee fo ue sK e Yeer Fmeer Hee f$ ekeC e ceW CekeC ee Mf ele n gB3 e s~
Fmeke sC DeueeJee pe wv e C;e bL eeW keC e FC,ueer Yee<ee ceW Deve gJ eeo keC eB3e& mejenvee rB3 e n w~
4) F &. pee sm eHeC . DeeF &. mee r. Sme. Dee wj peeC, iuee wm ejer keC e B3ee si eoeve C6
ye bi eeue keC er Cece gK e Hee f$ ekeC e b je wB3 eue Se fM eB3eee fC, keC mee sm eeB3eC,e rb ceW iuee wm ejer ke sC ue sK eeW keC e CekeC eMeve n gD ee~ yee se fu eB3eeW ke sC DeOB3eB3eve ke sC e fu eB3es
en SkeC cenC
JeHe tC e& e fo Mee n w~ je sn C,keC peeC,eW C eje yee su eer peeve sJ eeueer Yee<ee, pees yee bi eB), keC nueeleer nw Fmeer keC e e fJ emle =l e e fJ eJe sB. eve FmeceW n w~ B3en Yee<ee
B3
Hee fM B.eceer e fn voer keC er GHeyee su eer ke sC B*He ceW peeveer peeleer n w~ e fp emes pee @p e& Deye B4e nce e fC; eB3eme &v e ves jepemLeeve keC er b ce sK elee yee su ee rb keC e veece e fo B3ee~
5) [e @. mC, gD eC, &c eke dC C;e si ej keC e B3ee si eoeve C6
Dee sk e sC e qc ye B4p e e fJ eMJee fJ eCeeueB3e ke sC e fn voer CeeOB3eeHekeC [e @. C;e si ej e fn voer ke sC Cece gK e e fJ eC eveeW ceW mes SkeC n Q~ Fvne Wv es meved 1965 ceW ue bo ve
e fJ eMJee fJ eCeeueB3e mes b S mC,[er Dee @H eC Dejueer ye B4p eYee<ee Cee sp eb e fJ e<eB3e Hej Hee r- SB.e.[e r. keC er GHeee fO e CeeHle keC e r~ meved 1968 ceW FvekeC er B.ee fB. e &l e
HekeC*leelpg eC eb Ymf kb FeB.eC kb <De er s & e el~Cs eMjk F1mkeC FlC me eC vD& 9eef f kd ne e7s g f 1b Dc e eW eGC, ueeFv ey eD ee@ ce f er oejv mC;b nl eHk eeg C C eMk e C l eef
n gF & meeLe ner b ye bi eeue Dee wj e fn voer keC e e fJ ekeC emeb 1850-1880 leLee b Yele &n jer keC ce Wv C, dm e Fve Dejueer ye B4p eYee<ee- Cee sp eb Deee fo ue sK e DeeHeke sC
Deve sk eC Mee sO e Hee f$ ekeC eDeeW ceW CekeC ee fM ele nes B.e gk e sC n Q~ ye B4p e Yee<ee GC
ej Yeejle ke sC ceOB3ekeC eue keC er Cece gK e Yee<ee ke sC B*He ceW peeveer peeleer n w~ Gme meceB3e
keC eOMeDke ne C me lef b eB3e ef HeCe yeC Lee~ HejlC ne HCOeeuekC e uef mveDs e keb W ev s eg mJeB*He kDe C e vi e es Ce jB.e vJe e SC, B
SkeC C,e rk eC e Hej [e @. ceke dC C;e si ej keC e Devee sK ee keC eB3e& n w~
eC r B3er emMW ~kC YeDeCkSr ecne s eB3w W eer
6
) Ke C&[ er yee su eer ke sC e fJ ekeC eme ceW e fJ eo sM eer e fJ eC eveeW keC e B3ee si eoeve C6
e fn voer keC er DevB3e yee se fu eB3eeW keC er DeHe s# ee Ke [C& er yee su eer keC es Dee Of ekeC KB3eee fl e CeeHle n gF &~ Ke C&[ er yee su eer ke sC e fJ ekeC eme ceW e Jf eo sM eer e Jf eC eveeW keC e cenlJe
keC ce mej ~eB3necjb FvevnjMeumeC ocw nr ceJYW vB3Hef r mekR peb eg & cf C b ejub ef Df kGeb Yes C,keC eH& t w C @ e eC r es uB3e~s C,kKf C e Huev& en@ f cC es pw er s B3Je u
ke sC lelkeC euee rv e DeeB.eeB3e& [e @. pee @v e e fi eue B,eC eFmC, keC er Ce sj Cee mes ueuue tp eer C eje b Ce sc e meeiejb SJeb meoue e fc eC e C eje b veee fm eke sC lee sH eeKB3eeveb Deee fo
Cece gK e C;e bL eeW keC er jB.evee n gF &~
ue cue ue meC euet s eveipeKes C6jvle ef er C;cviB3eb ne W B3nw g C g e keKve f er C e m-i eog g eB3ekeC , pji ekemeuevlC ef f ecf e
neMeB3e Dk ee C eJe%er le mee emb es
1
860 ceW ueuue tp eer ueeue keC e fJ e yeeB?e ie gp ejeleer YeJeoe rB3 e Deeiej sJ eeues e fp emekeC e meej ues Yeee fc eveer Yee<ee C-e sC&[ e fo uueer Deeiejs keC er Ke C&[ er yee su eer ceW
4
keC n, veece Ce sc e meeiej Oeeje~b Gmeer CekeC ej meoue e fc eC e ves DeHeves veee fm eke sC lee sH eeKB3eeve ceW e fu eKee n wC6 Deye me bJ ele 1860 ceW veee fm eke sC lee sH eeKB3eeve
keC es e fp emeceW B.evoeJeleer keC er keC Lee keC ner n w~ o sJ eJeeCeer mes keC e sF &- keC e sF & mecePe veneR mekeC lee~ Fmee fu eB3es Ke C&[ er yee su eer ceW e fk eC B3ee~
b
Ke C&[ er yee su eer Meyo me sb Deve sk eC e fJ eC eveeW keC es B3en Ye B4c e n gD ee e fk eC B3en SkeC b veF& yee su ee rb n w~ Dele: B3en keC ne pee mekeC lee nw e fk eC , Ke C&[ er
yee su eer Fmemes Henues CekeC eMe ceW veneR DeeB3eer Lee r~ B3eCee fH e b Ce sc emeeiejb keC er e fn voer He tj er lejn Ke C&[ er yee su eer veneR Lee r~ FmeHej ye B4p eYee<ee keC e CeYeeJe Dee fO ekeC
Le euC6C yveHeoKlb nekuecef Q piJlg enecYg vls e eor g e~& <oe f er ceuJepnekeupenw f C ve eYcf R yr r e YeB4 <e et e me s eFenVmGHw J& elDe R knjGe C g e v ene cv eo ef r
jKee ieB3ee~b 6 B3en meYeer cele He tj er lejn mJee rk eC ej veneR n w~ e fH eC j Yeer B3en keC ne pee mekeC lee nw e fk eC e fn voer ke sC e fJ ekeC eme ceW e fJ eo sM eer e fJ eC eveeW keC e Yeer
ee si eoeve jne n w~ e fn voer Ke C&[ er yee su eer ve lees Go t& mes yeveeF& ieF& ve ye B4p eYee<ee mes yee fu keC B3en Mee wj me sv ee r, DeHeYe bB4M e - Ceme tl e, Hee fM B.eceer e fn voer mes DeJelee fj le
ngF&~
B3
De cMe mjelB*W b eb HB3e e cn eW keC ne peeC mc JnemkekevljeC Jeos eMJl& ejeie& f er cB.f Hle ew enW t v kew es C B Heng
ko<GelmeB3oke~C ieC
vB3s ecC r jcC JW ef HnDr ekmW f vDMew mnef ks C ekmlr w ev= eoW eC Jb s Fs ee f r & ceW
es eB3f meq ekoW eFynC eC lmeHeC ue
eem kJe es C l ee HC e C e uf e~v ec ne Ow B3ekeC e ukDe C ecv eeW s
B3
(174)
me te fH eC B3ee W, me tH eC er Flej ce gm eueceeveeW Je keC e fJ eB3eeW ves e fn voer ceW jB.evee keC jke sC Gmeke sC meee fn lB3e keC es mece =C e fk eC B3ee~ DeeOe ge fv ekeC B3e gi e ceW e fn voer ieCe ke sC
e fJ ekeC eme ceW F &m eeF& Heeoe fj B3eeW keC er me sJ ee meJe& e fJ ee fo le n w~ Deepe Yee r, Deve sk eC Dee fn voer Yee<eer ue sK ekeC DeHeveer e nf voer jB.eveeDeeW C eje e fn voer Yee<ee Dee wj
m nleC B3e neCDf Yekv~e ueof es HJe<eef nvr [cejQ es nDe GMmf Cs eJlC C& eB3s enw e oer CYDf veks eoef f s e<e f er er
C ke vC ie eW oB3 ee evs eJ me e mo cw e B3ji eCe n~e e er s
me bo Ye& C;e bL e me tB. eer
1. e fn voer ke sC e fJ ekeC eme ceW e fJ eo sM eer e fJ eC eveeW keC e B3ee si eoeve
2. e fn voer : Go dY eJe, e fJ ekeC eme Dee wj B*He - [e @. njo sJ e yeenjer
3. e fn voer ke sC e fJ ekeC eme ceW - [e @. pee sm e Deee fm C, bu e
4. Ce sc emeeiej CeLece me bm keC jCe 1805
[pe mDme.eC,e@ s e ue ef e
He= C?105
He =C? 211
He =C? 109
He =C? 1
5H eC e.lmKe vekB3es ees ef ve
He =C? 2
6. e fn voer Yee<ee keC er Ye te fc ekeC e (keC ) - yeeuece gk e gC vo ie gH le
(175)